Praca zmęczonych i pozbawionych wystarczającej ilości snu lekarzy niesie pewnego stopnia ryzyko dla nich samych, a także dla pacjentów. Niemniej jednak, z powodu dyżurowego trybu pracy niewyspanie i chroniczne zmęczenie jest niejako wpisane w zawód lekarza. Jak wykazują badania, istnieje wiele leków, które mogłyby skutecznie i bezpiecznie znosić objawy zmęczenia. Jednym z nich jest modafinil.

Modafinil jest lekiem o działaniu psychostymulującym i (w zależności od dawki) powodującym normalizację i/lub nasilenie stanu czuwania. Modafinil jest agonistą receptorów a1- i β adrenergicznych zlokalizowanych w mózgu. Możliwe, że jego działanie wiąże się również z hamowaniem uwalniania kwasu γ-aminomasłowego w niektórych strukturach mózgu i wpływem na receptory serotoninowe. Strukturalnie modafinil nie jest podobny do substancji narkotycznych takich jak amfetamina, kokaina czy metylofenidat, jednak wstępne badania pokazujące jego działanie na układ dopaminowy sugerują, iż może mieć potencjał uzależniający. Lek używany jest obecnie w leczeniu nadmiernej senności występującej w przebiegu chorób przewlekłych, m.in. narkolepsji, zespołu bezdechu sennego, a także w leczeniu umiarkowanych lub ciężkich zaburzeń snu związanych z pracą zmianową.  

Na łamach Annals of Surgery opublikowano bardzo ciekawe randomizowane badanie z podwójnie ślepą próbą, w którym oceniano wpływ modafinilu na grupę zdrowych lekarzy po nocy pozbawionej snu. Do badania zakwalifikowano 39 zdrowych lekarzy, z których 19 otrzymało placebo, a 20 modafinil w dawce 200 mg po jednej nocy pozbawionej snu. Między godziną 6.00 a 8.00 dokonano oceny funkcji poznawczych lekarzy (testy CANTAB), a także ich zdolności psychomotorycznych (Minimally Invasive Surgical Trainer Virtual Reality).

Badanie wykazało, że modafinil usprawnia zdolności poznawcze – lekarze przyjmujący modafinil lepiej radzili sobie z zadaniami pamięciowymi oraz problemowymi. Ponadto, okazali się mniej impulsywni w podejmowaniu decyzji, a także byli w stanie szybciej przekierować i skupić swoją uwagę na nowym zadaniu. Dla porównania, nie zauważono poprawy jeśli chodzi o zdolności psychomotoryczne.

Wyniki badania sugerują, ze modafinil u lekarzy zmęczonych i pozbawionych wystarczającej ilości snu może być lekiem, który usprawni i podniesie efektywność ich pracy umysłowej.

Autor:

Ewa Witkowska